ေရွးရခုိင္တုိ႕ နယ္ေျမ “ေျမာက္ဦး” သည္ ေလ့လာစရာ မ်ားလွ၏

ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ကို ၿမိဳ႕ေဟာင္းၿမိဳ႕ ဟုလည္း ေခၚၾကသည္။ ဤသို႕ ေခၚၾကသည့္ အေၾကာင္းမွာ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သည္ ေရွးရခုိင္မင္းမ်ား နန္းစုိက္ရာ အရပ္ အျဖစ္ ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာ ကတည္းက ရွိခဲ့ေသာ ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕၊ သမိုင္း၀င္ၿမိဳ႕ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဤသို႕ `ၿမိဳ႕ေဟာင္း´ ဟု အမည္တြင္ကာ ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။

ရတနာပံုေစတီမွ ေျမာက္ဦးဘုရင္ မင္းခေမာင္းႏွင့္

မိဖုရားသွ်င္ေထြးတ႕ိုက ေအဒီ ၁၆၁၂ တြင္တည္ထားခဲ႔သည္။ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေနရာတြင္ ခရစ္ႏွစ္ ေအဒီ ၇၇၆ မွ ၇၉၂ ခုထိ ပဲျဖဴမင္း လက္ထက္၌ ၿမိဳ႕ေတာ္ အျဖစ္ နန္းစုိက္ခဲ့ဖူးေၾကာင္း အစဥ္အလာ မွတ္တမ္းမ်ား အရ လက္ခံထားၾကသည္။ ရခိုင္ ရာဇ၀င္တြင္ ပထမ ဓည၀တီ(ဘီစီ ၃၀၀၀)၊ ကန္သံုးဆင့္(ဘီစီ ၁၆၀၀)၊ နီလာပန္းေတာင္း(ဘီစီ ၁၆၀၀)၊ ေက်ာက္ပန္းေတာင္း(ဘီစီ ၁၅၃၁-၁၅၀၇)၊ ဒုတိယ ဓည၀တီ(ဘီစီ ၁၅၀၇-၅၈၀)၊ တတိယ ဓည၀တီ (ဘီစီ ၅၈၀-၃၂၆x၊ ေ၀သာလီ(ေအဒီ ၃၂၇-၇၇၆) ၊ ေျမာက္ဦး(ေအဒီ ၇၇၆-၇၉၂)၊ ပထမ ဓမၻ၀က္(ေအဒီ ၇၉၄- ၈၁၈)၊ ပဥၥာ(ေအဒီ ၈၁၈-၁၁၀၃)၊ ပထမ ေလာင္းၾကက္(ေအဒီ ၁၁၀၃)၊ ပထမ ပုရိန္(ေအဒီ ၁၁၀၃-၁၁၂၃)၊ ဒုတိယ ပုရိန္(ေအဒီ ၁၁၂၃-၁၁၄၂)၊ ၿဒိပ္ (ေအဒီ ၁၁၄၂-၁၁၅၄)၊ ဒုတိယ ဓမၻ၀က္(ေအဒီ ၁၁၅၅-၁၁၆၃)၊ ၿမိဳ႕ေဟာင္းေတာင္သူ(ေအဒီ ၁၁၆၃-၁၂၅၀)၊ ဒုတိယ ေလာင္းၾကက္(ေအဒီ ၁၂၅၁-၁၄၀၆) ႏွင့္ ေျမာက္ဦး(ေအဒီ ၁၄၃၀-၁၇၈၄) ဟူ၍ ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ား အဆက္ဆက္တြင္ ရခုိင္မင္းမ်ား နန္းစုိက္ခဲ့ၾကသည္ဟု ဆုိေပသည္။ ပထမ ေျမာက္ဦး၊ ဒုတိယ ေျမာက္ဦး ႏွစ္ႀကိမ္ နန္းစုိက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္၏။



ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သည္ ကုလားတန္(ကစၧပနဒီ) ျမစ္၀ွမ္းႏွင့္ ေလးၿမိဳ႕ျမစ္(လည္မ်ိဳ) ျမစ္၀ွမ္း အၾကား ထုိျမစ္ႏွစ္စင္း၏ ေရေ၀ေၾကာ အတြင္းရွိ ၀က္သားစုိ႕(၀က္သတိုး) ေတာင္ေၾကာ၊ ေတာင္စြယ္မ်ား အၾကား၌ တည္ရွိသည္။ ကုလားတန္ျမစ္သို႕ သေငေဘာ၊ ေအာင္တပ္ေခ်ာင္း မ်ားမွ ကူးလူး သြားလာႏုိင္၍ ေလးၿမိဳ႕ျမစ္သို႕ ေပါင္းတုတ္ေခ်ာင္းမွ ကူးလူး သြားလာႏုိင္သည္။
ထူးထူး ျခားျခား ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ထဲ၌ ျဖတ္သန္း စီးဆင္းေနေသာ အလယ္ေစ်း ေခ်ာင္း သည္လည္း ေအာင္တပ္ ေခ်ာင္းဆြယ္တစ္ခု ျဖစ္ေနျပန္သည္။ ထုိေခ်ာင္းမ်ား၊ ျမစ္မ်ားသည္ ေရွးအခါက ယခု မ်က္ေမွာက္ ကာလထက္ မ်ားစြာ ေရေၾကာင္းေကာင္းေပရာ ပင္လယ္ကူး သေဘၤာမ်ား ၀င္ထြက္ႏုိင္သည္ဟု ဆုိၾကေပသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ ပင္လယ္ဘက္မွ ၀င္လာေသာ၊ ပင္လယ္ဘက္သို႕ ထြက္ခြာေသာ ပင္လယ္ကူး ေလွသေဘၤာမ်ား အတြက္ ေျမာက္ဦးသည္ ဆိပ္ကမ္းေကာင္း တစ္ခု အျဖစ္ တည္ရွိခဲ့ဖူးေၾကာင္း ေရွးသမုိင္းတြင္ ထင္ရွားခဲ့ေပသည္။
ပထမေျမာက္ဦးမင္းဆက္မွ (မင္းလွရာဇာ)ေစာမြန္မင္း (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၁၂) ၏ ကုသိုလ္ကို ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၉၆ တြင္ ေျမာက္ဦးဘူရင္ မင္းရာဇာၾကီး ျပန္လည္ျပဳျပင္

တည္ေဆာက္ခဲ႔ေသာ အံေတာ္သိမ္ဘုရား
သူ႕ေခတ္ သူ႕အခါက ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သည္ လူဦးေရ တစ္သိန္း ေျခာက္ေသာင္းခန္႕ ရွိသည္ဟု ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္၌ ႏွစ္ႏွင့္ ခ်ီၿပီး ေနထိုင္သြားခဲ့သူ၊ ေပၚတူဂီ သာသနာျပဳ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဖေရးမန္နရစ္(Freymanrique) က ၁၆၃၀ ခုႏွစ္ေက်ာ္ခန္႕က ေရးသား မွတ္တမ္း ျပဳသြားခဲ့ေပသည္။ ထုိကာလ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္သည္ အာရွတုိက္တြင္ အခ်မ္းသာဆံုး ၿမိဳ႕မ်ား စာရင္း၌ ထိပ္တန္းမွ ရွိသည္ဟုလည္း ေရွးေခတ္ ႏုိင္ငံျခားသား ကုန္သည္ႏွင့္ စြန္႕စား သြားလာသူ မ်ားက ေရးသား မွတ္တမ္း ျပဳခဲ့ၾကသည္။ ေျမာက္ဦး၏ ထင္ရွားမႈ၊ ၾကြယ္၀မႈ၊ စည္ပင္မႈကို ထုိစဥ္က အေနာက္ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ထင္ရွားေသာ လန္ဒန္၊ အမ္စတာဒမ္ စေသာ ၿမိဳ႕မ်ားႏွင့္ တန္းတူ ထား၍ ေရာက္ရွိ ခဲ့ဖူးေသာ အေနာက္ ႏုိင္ငံသားမ်ားက မွတ္ခ်က္ျပဳ ေရးသားခဲ့ ၾကသည္။ ၁၄၃၃ ခုက ေျမာက္ဦးသုိ႕ ေရာက္ခဲ့ေသာ အီတလီ ႏုိင္ငံသား နီကိုလိုဒီကြန္တီ၊ ၁၅၁၇ ခုက ေျမာက္ဦး ေရာက္ခဲ့ေသာ ေပၚတူဂီ ႏုိင္ငံသား ဒန္ေဂ်ာ္ဒီေဆးဗီးယား တုိ႕၏ မွတ္တမ္းမ်ား အရလည္း ေျမာက္ဦး အေၾကာင္း အမ်ားက သိၾကရသည္။



ဘုရင္မင္းဗာ(ေအဒီ ၁၅၃၁ - ၁၅၅၃) ၏ ကုသိုလ္ေတာ္ ရွစ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ၾကီးအား ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ကေတြ႕၇ပံု စာေရးသူသည္ ေျမာက္ဦးသို႕ ေလးႀကိမ္ ေရာက္ခဲ့ဖူးသည္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ဧၿပီလက ပထမ အႀကိမ္၊ ၁၉၉၇ ခု ဇန္န၀ါရီတြင္ ဒုတိယ အႀကိမ္၊ ၁၉၉၈ ခု ဧၿပီလတြင္ တတိယ အႀကိမ္ႏွင့္ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ၌ စတုတၳ အႀကိမ္ ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ ေရာက္ရွိခဲ့ေသာ ေလးႀကိမ္တြင္ ေျမာက္ဦးေဒသ၏ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈမွာ တစ္ႀကိမ္ထက္ တစ္ႀကိမ္ ပုိေကာင္းလာသည္ကုိ သိသိသာသာ ေတြ႕ရၿပီး လမ္းပန္း ဆက္သြယ္ေရး၊ တည္းခို ေနထိုင္ေရးႏွင့္ ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္မ်ား ထိန္းသိမ္းႏုိင္မႈတြင္ တစ္ႀကိမ္ထက္ တစ္ႀကိမ္ တုိးတက္ ေကာင္းမြန္လာေသာ အေနအထားမ်ား ျမင္ေတြ႕ခဲ့ ရပါသည္။



မွတ္မွတ္ရရ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္က ပထမဆံုး အႀကိမ္ ေရာက္ရွိခဲ့စဥ္က ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ရွိ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံု၊ ဘုရား၊ ပုထုိးမ်ားမွာ ျပဳျပင္ ထိန္းသိမ္းမႈ မ်ားစြာ အားနည္းလွၿပီး အခ်ိဳ႕ ေနရာမ်ားဆုိလွ်င္ ေလ့လာႏုိင္ရန္ အတြက္ ေတာထေနေသာ သစ္ပင္ၿခံဳႏြယ္ မ်ားကို ရွင္းလင္းၿပီး သြားေရာက္ခဲ့ ရသည္။ ထုိအခ်ိန္ ကာလက ကိုးေသာင္း ပုထုိးေတာ္ႀကီး ဆိုလွ်င္ ၿခံဳႏြယ္မ်ားျဖင့္ ေတာင္ကုန္း တစ္ခု သဖြယ္သာ ေတြ႕ရသည္။ အေနာ္မာ ဆုိလွ်င္ ေျမႀကီးမ်ားသည္ ေအာက္ေျခ ပလႅင္ကုိ ဖံုးအုပ္ေနသည္။ ပလႅင္ ပတ္ပတ္လည္မွ ေက်ာက္ဆစ္ ႐ုပ္မ်ားမွာ ေနာက္ပုိင္း တူးေဖာ္လုိက္ေတာ့မွ ျမင္ေတြ႕ ၾကရသည္။ ေရႊၾကာသိမ္ ဆုိလွ်င္လည္း ေတာထေနေသာ သစ္ပင္မ်ားၾကား၌ သြားရသည္။



ေ၀သာလီၿမိဳ႔ေဟာင္းမွရရွိေသာနတ္ရုပ္မ်ား



ေျမာက္ဦးဘုရင္မင္းဗာ(ေအဒီ ၁၅၃၁-၁၅၅၃ )၏ ကုသိုလ္ ၊ ရွစ္ေသာင္းပုထိုးႀကီး တြင္ေတြ႔ရေသာ ယၡဘီလူးေက်ာက္ဆစ္ရုပ္



ျခင္ကုိက္ပိဋကတ္တုိက္ ဆုိလွ်င္လည္း ၿခံဳတုိး၍ သြားခဲ့ ရသည္။ ရတနာပံု ေစတီ မွာလည္း အေပၚပုိင္း သပိတ္ေမွာက္၊ အထက္ပိုင္း ၿပိဳပ်က္ေနၿပီး ေစတီႀကီး၏ ကိုယ္လံုးေတာ္၌ ပတ္ၾကားအက္ႀကီး ရွိေနခဲ့သည္။ ထင္ရွားေသာ အံေတာ္သိမ္သည္ ပင္လွ်င္ ေအာက္ပုိင္း ေက်ာက္အုတ္မ်ား ကၽြံထြက္ကာ ၿပိဳပ်က္ ႏုိင္သည့္ အေနအထား ရွိခဲ့သည္။ စာေရးသူ ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီးေနာက္ ၁၉၉၆ ခုတြင္ ေရွးေဟာင္း သုေတသနဌာနမွ ဘုရားပုထုိးမ်ား ျပဳျပင္ ထိန္းသိမ္းျခင္း ၊ သက္ဆုိင္ရာမွ လမ္းမ်ားေဖာက္ ၊ ေတာမ်ားရွင္းခဲ့ကာ ေျမာက္ဦး ၀န္းက်င္ တစ္ခုလံုးကုိ ႏွစ္ရွည္ ျပဳျပင္ ခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္ ေနာက္ပိုင္းက်မွ သြားလာေရး လြယ္ကူခဲ့သည္။



၂၀၀၃ ခုတြင္ စာေရးသူ စတုတၳအႀကိမ္ေျမာက္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သို႕ ေရာက္ေသာအခါ ေစတီ၊ ပုထိုး၊ ဘုရားမ်ားသို႕ လြယ္ကူစြာ သြားလာ ႏိုင္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္၏။ ယခု အခါ၌ ေျမာက္ဦး ၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းတြင္ ေလ့လာလိုသမွ် လြယ္ကူစြာ လွည့္လည္ သြားလာ ႏုိင္ၾကေပၿပီ။ ေနရာအႏွံ႕ သို႕ ကားျဖင့္ သြားလာႏုိင္ေသာ လမ္းမ်ား ရွိေနၿပီ ျဖစ္ေပသည္။



၂၀၀၀ ျပည့္ ၀န္းက်င္တြင္ ေျမာက္ဦး ျပတုိက္သည္လည္း ေရွးကလုိ မဟုတ္ဘဲ ခ်ဲ႕ထြင္ အသစ္ တည္ေဆာက္ၿပီး ျဖစ္ရာ ေရွးေဟာင္းပစၥည္း မ်ားစြာကို လြယ္ကူစြာ ေလ့လာႏုိင္သည္ ျဖစ္၏။ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕၏ နာမည္ေက်ာ္ ဗႏၶဳလ ေက်ာင္းမွာလည္း သမုိင္း၀င္ ေရွးေဟာင္း ဗုဒၶ ဆင္းတုေတာ္မ်ား၊ ရခုိင္ ဒဂၤါးမ်ား၊ ေရွးေဟာင္း ပစၥည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ ေက်ာ္ၾကားလွေသာ စႏၵာမုနိ ႐ုပ္ပြားေတာ္ႀကီး ကုိလည္း ဖူးေျမာ္ ေလ့လာႏုိင္ေပသည္။



ေဘာင္းဒြပ္(ေျမာက္ဦးအနီး) ရြာမွ ဒတ္ခ်္တို႕၏ ကုန္တိုက္



တကယ္ေတာ့ ေျမာက္ဦးသည္ ေရွးအခါက ဘုရင့္ ေနျပည္ေတာ္ အျဖစ္ ႏွစ္ေပါင္း သံုးရာ့ငါးဆယ္ ေက်ာ္ၾကာ ထင္ရွားခဲ့ဖူးသည္။ ေျမာက္ဦးတြင္ တည္ထားေသာ ေစတီ၊ ပုထုိးမ်ားကား သံေက်ာက္၊ သက္ရင့္ သဲေက်ာက္ မ်ားျဖင့္ တည္ထားသည္ ျဖစ္ရာ ျမန္မာ ႏိုင္ငံ အရပ္ရပ္မွ သာသနိက အေဆာက္အအံု အမ်ားစုလုိ အုတ္ အေဆာက္အအံုမ်ား မဟုတ္ၾကသည္က တစ္မ်ိဳး ထူးျခားသည္။ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ မ်ားႏွင့္ တျခား႐ုပ္တု၊ မွတ္တိုက္၊ အမြန္းအေျပာက္၊ ဇာတ္ကြက္၊ ဇာတ္႐ုပ္မ်ားမွာ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ား ျဖစ္ေနျခင္း ကလည္း ထူးျခားသည္။ ေတာင္ေၾကာမ်ားကို ဆက္၍ ၿမိဳ႕႐ိုးတံတုိင္း မ်ားကို ေက်ာက္သားမ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားပံုက တစ္မ်ိဳး ထူးျခားသည္။ ေရကန္မ်ား၊ ေခ်ာင္း၊ ေျမာင္းမ်ားျဖင့္ သံုးေရ ျဖန္႕ေ၀ပံု၊ ေရအားလံုး ကာကြယ္ေရး စနစ္ တည္ေဆာက္ ထားပံု ကလည္း ထူးျခားသည္။



ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၂၅ တြင္ ေျမာက္ဦးဘုရင္

မင္းေခါင္ရာဇာႀကီး၏ကုသိုလ္၊ လင္ပန္းေျပာက္ေစတီမွ ေႀကြရည္သုတ္စဥ္႕အုတ္ခြက္တစ္ခု



ေျမာက္ဦးတြင္ ခံတပ္၊ က်ီ၊ တံခါး၊ ကန္၊ က်ံဳး၊ တံတုိင္း၊ ၿမိဳ႕႐ိုး စသည္မ်ားကား ေလ့လာ ဖြယ္ရာမ်ား ျဖစ္သည္။ ျပန္လည္ တူးေဖာ္ထားေသာ နန္းေတာ္ကုန္း၊ နန္းေတာ္ရာ ႏွင့္ တကြ အမတ္၊ မင္းသား၊ မင္းသမီး၊ မိဖုရား၊ ဘုရင္ စသည္ျဖင့္ ကုသိုလ္ရွင္ သံုးဆယ္ခန္႕ တုိ႕၏ ဘုရား၊ ပုထုိးေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ကို ၿမိဳ႕၀န္းက်င္၌ ေလ့လာ ႏုိင္ေသာ ေနရာ ျဖစ္ေပသည္။ ႏုိင္ငံတကာႏွင့္ ဆက္ဆံခဲ့ေသာ ေျမာက္ဦး၏ သက္ေသ အျဖစ္ ေျမာက္ဦး ျပတုိက္မွ ေပၚတူဂီ၊ ဒတ္ခ်္တုိ႕၏ မွတ္တိုင္၊ ေက်ာက္စာတုိင္မ်ား၊ ေဘာင္းဒြတ္ရြာ၊ ဒတ္ခ်္ ကုန္တုိက္ အေဆာက္အအံု တုိ႕ကား ေလ့လာ စရာမ်ား ျဖစ္ေပသည္။



`ျမန္မာ မွန္လွ်င္ ပုဂံ ေရာက္ဖူးရမည္´ ဟု ဆုိ႐ုိး စကားတစ္ခု ရွိခဲ့ေပသည္။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာတုိ႕သည္ ပုဂံသာမက သေရေခတၱရာ(ျပည္)၊ ထား၀ယ္၊ တနသၤာရီႏွင့္ ရခုိင္ျပည္နယ္ အတြင္းရွိ ေက်ာက္ေတာ္ ေျမာက္ဦးေဒသ(ဓည၀တီ၊ ေ၀သာလီႏွင့္ ေျမာက္ဦး) တို႕သည္ ကုိယ့္ႏုိင္ငံ သမုိင္းကုိ သိၾက၊ ဂုဏ္ယူ ႏုိင္ၾကရန္ အတြက္ သြားေရာက္ ေလ့လာသင့္ေသာ ေနရာ ဌာနမ်ား ျဖစ္ေပသည္။



ရွစ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ႀကီးအတြင္းမွရုပ္ႀကြမ်ား

ေျမာက္ဦးတြင္ အမည္နာမရွိ ခံတပ္ ဆယ္ခု၊ က်ီေတာ္ သံုးဆယ့္ရွစ္ခု၊ တံခါး တစ္ဆယ့္သံုးခု၊ က်ံဳး ရွစ္က်ံဳး၊ ကန္ ေျခာက္ကန္၊ တံတုိင္း ေလးခုႏွင့္ ေစတီ၊ ပုထိုး၊ ဂူေက်ာင္း ၅၂ ခု ရွိေၾကာင္း မွတ္တမ္း မ်ားက ဆိုေပသည္။

စိန္မ်ိဳးျမင့္